Çölyak Hastalığı Neden Olur?
Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin buğday, arpa ve çavdarda bulunan gluten proteini gibi proteinlere karşı yanıt vermesiyle ortaya çıkan bir otoimmün hastalıktır. Gluten, bazı insanlarda bağışıklık sistemi yanlışlıkla hücreleri saldırırken gluteni hedef alır. Bu durum, ince bağırsakta iltihaplanmaya, hasara ve emilimi bozma eğilimine yol açar.
Çölyak Hastalığı ve Genetik Yatkınlık
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlık ve çevresel faktörlerin etkileşimi sonucunda gelişir. Eğer ailede çölyak hastası bir birey varsa, bu hastalığa yakalanma riski önemli ölçüde artar. Özellikle birinci derece akrabalarda (anne, baba, kardeş) çölyak hastalığına rastlanma olasılığı daha yüksektir.
Çölyak hastalığının genetik kökenleri, HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 adı verilen belirli genlerle ilişkilidir. Bu genler, glutene karşı aşırı duyarlılık durumunda bağışıklık tepkisini tetikleyen proteinleri kodlarlar.
Glutenin Rolü
Çölyak hastalığının ana tetikleyicisi olan gluten, buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein karışımıdır. Gluten, normalde emilmeyen ince bağırsakta bağışıklık sisteminin tepkisini tetikler. Gluteni tolere etmekte zorluk yaşayan çölyak hastalarında, gluten yanıt veren bağışıklık hücrelerine karşı bir saldırı başlar. Bu saldırı, bağırsağa zarar vererek besinlerin emilimini engeller ve bir dizi semptom ortaya çıkar.
Çölyak Hastalığının Belirtileri
- Karın ağrısı ve şişkinlik
- Kronik ishal
- Kilo kaybı ve enerji kaybı
- Demir eksikliği anemisi
- Cildin kuru ve kaşıntılı olması
- Kişilik ve davranış değişiklikleri
Çölyak Hastalığı Teşhisi
Bir kişide çölyak hastalığı şüphesi varsa, doktor genellikle kan testleri ve ince bağırsak biyopsisi gibi testler yaparak teşhis koyar. Kan testleri, çölyak hastasının bağışıklık sisteminin gluten ile reaksiyona girdiğini gösterirken, ince bağırsak biyopsisi ise bağırsağın hasarını ve iltihaplanmasını tespit etmek için yapılır.
Çölyak Hastalığının Tedavisi
Çölyak hastalığı için tek etkili tedavi, gluten içeren yiyeceklerin ömür boyu diyetten çıkarılmasıdır. Bu, bireyin ince bağırsağının iyileşmesine ve normal işlevselliğe kavuşmasına yardımcı olur. Gluten içeren buğday, arpa ve çavdarın yerine glütensiz tahıllar, sebzeler, meyveler, süt ürünleri, et ve balık gibi besinler tercih edilir.
Glütensiz Bir Yaşam Tarzı
Glütensiz bir yaşam tarzı, çölyak hastaları için vazgeçilmezdir. Bu, yalnızca doğru yiyecekleri seçmekle kalmaz, aynı zamanda yiyecek etiketlerinin dikkatlice okunması ve glüten bulaşma riskini en aza indirmek için önlemlerin alınması gerektiği anlamına gelir. Restoranlarda, sosyal etkinliklerde ve seyahatlerde glütensiz yiyecek seçeneklerine dikkat etmek önemlidir.
Sonuç
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlıkla birlikte gluten intoleransı sonucunda ortaya çıkan bir bağışıklık hastalığıdır. Gluten, bağışıklık sisteminin hata yaparak ince bağırsağa saldırmasına neden olur. Bu, sindirim sorunları, besin emiliminde bozukluklar ve çeşitli semptomlara yol açar. Çölyak hastaları için tek tedavi yöntemi, gluten içeren yiyeceklerin tamamen diyetten çıkarılmasıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Çölyak hastalığı hangi besinleri içerir?
Çölyak hastalığında buğday, arpa ve çavdar gibi gluten içeren tahıllar tüketilmemelidir.
2. Çölyak hastalığı çocuklarda görülür mü?
Evet, çölyak hastalığı her yaşta ortaya çıkabilir, bu nedenle çocuklarda da görülebilir.
3. Her gluten intolerans çölyak hastalığı mıdır?
Hayır, her gluten intoleransı çölyak hastalığı değildir. Çölyak hastalığı, bağışıklık sisteminin gluten proteini ile reaksiyona girmesiyle ortaya çıkan özel bir durumdur.
4. Gluten, sadece yiyeceklerde mi bulunur?
Gluten, yiyeceklerin yanı sıra bazı ilaçlarda, kozmetik ürünlerde ve hatta yapışkan zarf, pul ve damgalarda bile bulunabilir.
5. Çölyak hastalığı hayatı tehdit eder mi?
Çölyak hastalığı ciddi bir rahatsızlık olmasına rağmen, uygun bir diyetle beslenildiğinde hayatı tehdit etmez.
6. Çölyak hastalığı nasıl kontrol altına alınabilir?
Çölyak hastalığı kontrol altına alınabilirse de, tek etkili tedavi yöntemi gluten içeren yiyeceklerin tamamen diyetten çıkarılmasıdır.
